بهترین آنتی بیوتیک برای گلو درد
گلودرد یکی از شایعترین دلایل مراجعه به درمانگاههاست؛ اما «بهترین آنتیبیوتیک برای گلو درد» همیشه یک پاسخ یکسان ندارد. کلید انتخاب درست، تشخیص علت گلودرد است: ویروسی یا باکتریایی. بیشتر گلودردها ویروسیاند و به آنتیبیوتیک نیاز ندارند. تنها زمانی که گلودرد ناشی از باکتری، بهویژه استرپتوکوک گروه A (گلودرد استرپتوکوکی) باشد، آنتیبیوتیک میتواند درد و تب را سریعتر کاهش دهد و از عوارضی مثل تب روماتیسمی و آبسه جلوگیری کند.
در این راهنما به زبان ساده و عملی توضیح میدهیم چه زمانی به آنتیبیوتیک نیاز دارید، کدام آنتیبیوتیکها خط اول درمان هستند، در حساسیت دارویی چه جایگزینهایی وجود دارد، دوز و مدت درمان چگونه تنظیم میشود، و در بارداری و کودکی چه نکاتی را باید رعایت کرد. همچنین فهرستی از درمانهای حمایتی و خانگیِ موثر، و رایجترین خطاها و عوارض مصرف آنتیبیوتیک را مرور میکنیم.
تشخیص علت گلودرد؛ ویروسی یا باکتریایی؟
تمایز بین گلودرد ویروسی و باکتریایی، مسیر درمان را تعیین میکند. آنتیبیوتیکها بر ویروسها اثری ندارند و مصرف بیمورد آنها باعث عوارض و مقاومت میکروبی میشود.
- نشانههای بیشتر به نفع ویروس: سرفه، آبریزش بینی، گرفتگی صدا، قرمزی چشم، عطسه، اسهال خفیف، آفت دهانی، شروع تدریجی علائم.
- نشانههای بیشتر به نفع باکتری (استرپتوکوک): شروع ناگهانی درد شدید گلو، تب، تورم و درد غدد زیر فک، لوزههای متورم با ترشحات سفید یا چرکی، عدم وجود سرفه.
پزشکان برای تخمین احتمال استرپتوکوک از معیارهای بالینی مانند امتیاز سِنتر/مکآیزاک استفاده میکنند (تب، نبود سرفه، تورم غدد گردنی، ترشحات لوزهای، و سن). زمانی که احتمال باکتریایی بودن متوسط تا بالا باشد، معمولاً از تست سریع آنتیژن (RADT) یا کشت گلو کمک گرفته میشود. پاسخ تست سریع ظرف چند دقیقه آماده میشود و در صورت مثبت بودن، شروع آنتیبیوتیک منطقی است.
چه زمانی آنتیبیوتیک لازم است؟ معیارها و تستها
این ۶ موقعیت معمولاً نیاز به آنتیبیوتیک را تقویت میکند:
- تست سریع استرپتوکوک مثبت یا کشت گلو مثبت.
- وجود علائم کلاسیک استرپتوکوکی (تب، ترشح چرکی لوزه، نبود سرفه) بههمراه امتیاز بالای سنتر/مکآیزاک.
- گلودرد چرکی شدید با درد قابلتوجه و غدد گردنی دردناک.
- بروز عوارض احتمالی مثل گوشدرد عفونی همزمان، یا علائم هشدار آبسه لوزه (تشدید درد یکطرفه، تریسموس/ناتوانی در باز کردن دهان، تغییر صدا).
- خطر بالای عوارض (سابقه تب روماتیسمی، نقص ایمنی، نوزادان و خردسالان با علائم شدید).
- اپیدمی واضح گلودرد استرپتوکوکی در تماس نزدیک (مثلاً خوابگاه یا مدرسه) همراه با علائم سازگار.
در مقابل، در گلودردهای ویروسی (مانند سرماخوردگی یا آنفلوآنزا)، درمان حمایتی شامل استراحت، مایعات گرم، کنترل تب و درد، و مراقبتهای خانگی کفایت میکند.
بهترین آنتی بیوتیک برای گلو درد استرپتوکوکی
برای گلودرد ناشی از استرپتوکوک گروه A، پنیسیلین و آموکسیسیلین درمان خط اول محسوب میشوند. این داروها سالهاست موثر، ایمن و کمعارضه شناخته شدهاند و با کاهش بار میکروبی، علائم را در ۴۸–۲۴ ساعت نخست سبکتر میکنند و از عوارضی مانند تب روماتیسمی و آبسه پیشگیری میکنند.
- پنیسیلین V خوراکی: گزینه کلاسیک برای بزرگسالان.
- آموکسیسیلین خوراکی: تحمل گوارشی بهتر و طعم مناسبتر، بهویژه در کودکان؛ اثربخشی مشابه پنیسیلین.
- پنیسیلین بنزاتین تزریقی (IM): یکدوز بلنداثر، زمانی که پیگیری و تکمیل درمان ۱۰ روزه احتمالاً با مشکل روبهروست.
درمان باید کامل و طبق نسخه انجام شود (معمولاً ۱۰ روز برای پنیسیلین/آموکسیسیلین). قطع زودهنگام میتواند سبب عود علائم و افزایش خطر مقاومت باکتریایی شود.
جایگزینها در حساسیت به پنیسیلین
اگر به پنیسیلین حساسیت دارید، بسته به نوع حساسیت (خفیف پوستی یا آنافیلاکسی)، گزینههای زیر مطرحاند:
- سفالوسپورینهای نسل اول مانند سفالکسین یا سفادروکسیل (در حساسیتهای خفیف غیرآنافیلاکتیک).
- ماکرولیدها مانند آزیترومایسین یا کلاریترومایسین (در حساسیتهای شدید/آنافیلاکسی). توجه: در برخی مناطق مقاومت استرپتوکوک به ماکرولیدها بالاتر است.
- کلیندامایسین در موارد مقاوم یا عودکننده، یا در حساسیتهای خاص.
انتخاب نهایی باید بر اساس سابقه دقیق حساسیت، سن، شرایط همراه (بارداری/شیردهی/بیماریهای زمینهای) و الگوی مقاومت محلی انجام شود.
دوز و مدت درمان در بزرگسالان و کودکان
دوز دقیق باید توسط پزشک تعیین شود، اما چارچوبهای رایج بهصورت زیر است:
- پنیسیلین V خوراکی (بزرگسال): معمولاً ۵۰۰ میلیگرم هر ۱۲ ساعت بهمدت ۱۰ روز.
- آموکسیسیلین (کودکان): حدود ۵۰ میلیگرم بهازای هر کیلوگرم در روز (یکبار در روز یا تقسیمشده هر ۱۲ ساعت)، بهمدت ۱۰ روز.
- سفالکسین (کودکان): ۴۰–۵۰ میلیگرم/کیلوگرم/روز در ۲–۴ دوز، ۱۰ روز.
- آزیترومایسین: معمولاً ۵ روزه (روز اول دوز بالاتر، روزهای بعد دوز پایینتر).
- کلیندامایسین: در عفونتهای شدید/عودی یا آبسه مشکوک؛ دوز برحسب وزن، ۱۰ روز.
- پنیسیلین بنزاتین IM: یک دوز عضلانی طبق وزن.
در نوزادان و خردسالان حتماً دوز بر اساس وزن و با نسخه پزشک تنظیم میشود. در صورت مصرف آموکسیسیلین در بیمار مبتلا به مونونوکلئوز (EBV) احتمال بروز راش پوستی بالا میرود؛ اگر گلودرد شدید با بزرگی طحال/کبد و غدد لنفی منتشر دارید، پیش از مصرف آنتیبیوتیک حتماً بررسی دقیق انجام دهید.
بارداری و شیردهی؛ کدام آنتیبیوتیک امنتر است؟
در دوران بارداری و شیردهی، ایمنی دارو اهمیت ویژه دارد:
- ایمنترها: پنیسیلینها (پنیسیلین V، آموکسیسیلین) و بسیاری از سفالوسپورینها معمولاً ایمن محسوب میشوند.
- گزینههای قابلبررسی: آزیترومایسین و کلیندامایسین در صورت نیاز و طبق نظر پزشک.
- اجتناب: تتراسیکلینها (بهعلت اثر بر دندان و استخوان جنین/کودک) و فلوروکینولونها معمولاً توصیه نمیشوند.
در شیردهی، بیشتر پنیسیلینها و سفالوسپورینها با دوز درمانی مشکلی ایجاد نمیکنند، اما هرگونه راش، اسهال یا بیقراری نوزاد باید به پزشک گزارش شود.
گلودرد چرکی شدید و آبسه لوزه؛ چه کنیم؟
اگر درد یکطرفه شدید، تب بالا، ترشح چرکی، ناتوانی در باز کردن دهان، صدای کلفت/تغییر صدا یا اشکال در بلع بزاق دارید، احتمال آبسه دور لوزه (پریتونسیلار) مطرح است. این وضعیت ارزیابی فوری میخواهد و ممکن است نیاز به تخلیه آبسه، آنتیبیوتیک قویتر یا درمان تزریقی باشد.
- گزینههای دارویی متداول: آموکسیسیلین–کلاوولانات یا کلیندامایسین بهدلیل پوشش بهتر علیه بیهوازیها و تولیدکنندگان بتالاکتاماز.
- مدت و مسیر مصرف: بسته به شدت، ممکن است از درمان تزریقی شروع و سپس به خوراکی تبدیل شود.
هشدار: دشواری تنفس، صدای استریدور، یا ناتوانی در بلع مایعات علائم اورژانسی هستند؛ بلافاصله مراجعه کنید.
خطاهای رایج در مصرف آنتیبیوتیک و عوارض احتمالی
این اشتباهات هم شایعاند و هم پرهزینه:
- خوددرمانی بدون تشخیص: بسیاری از گلودردها ویروسیاند و آنتیبیوتیک اثری ندارد.
- قطع زودهنگام دارو: با کاهش علائم، درمان نباید قطع شود؛ دوره کامل را مصرف کنید.
- مصرف دوز نامنظم: فاصلههای نامرتب باعث افت غلظت سرمی و کاهش اثربخشی میشود.
- استفاده مشترک از دارو: داروهای باقیمانده یا توصیه دوستان، نسخه شما نیست.
- نادیده گرفتن تداخلها: برخی آنتیبیوتیکها با داروهایی مثل وارفارین تداخل دارند؛ پزشک/داروساز را مطلع کنید.
عوارض شایع: تهوع، اسهال، نفخ، راش پوستی، برفک دهان/واژن. بهندرت، کولیت ناشی از C. difficile. در راش منتشر یا علائم آلرژی (کهیر، تنگی نفس، تورم صورت) سریعاً کمک پزشکی بگیرید.
درمانهای حمایتی و خانگی برای تسکین درد گلو
حتی در گلودرد باکتریایی، درمانهای حمایتی نقش مهمی در بهبود سریعتر و احساس بهتر دارند:
- مایعات گرم (آب، سوپ، دمنوشها) برای رطوبت رساندن به مخاط و کاهش تحریک.
- غرغره آب نمک ولرم (نصف قاشق چایخوری نمک در یک لیوان آب) چند بار در روز.
- عسل برای تسکین سرفه شبانه و خشونت گلو (برای کودکان زیر ۱ سال ممنوع).
- استامینوفن یا ایبوپروفن برای تب و درد، طبق دوز استاندارد.
- مرطوبسازی هوا و اجتناب از دود سیگار و محرکها.
- آرامسازی صدا و پرهیز از حرف زدن طولانی.
اگر گلودرد با سرفه و خلط همراه است، مطالعه مطلب «فرق خلط گلو و ریه» در فانها میتواند به تصمیمگیری بهتر کمک کند. همچنین برای مدیریت سرفه، نگاهی به راهنمای «بهترین شربت برای سرفه» مفید است.
جدول مقایسه آنتیبیوتیکهای رایج گلودرد
| نام دارو | مسیر/مدت معمول | مناسب برای | نکات مهم |
|---|---|---|---|
| پنیسیلین V | خوراکی، ۱۰ روز | خط اول در استرپتوکوک | ارزان، موثر، نیاز به پایبندی کامل |
| آموکسیسیلین | خوراکی، ۱۰ روز | خط اول؛ کودکان | طعم/تحمل بهتر؛ احتیاط در EBV بهعلت راش |
| پنیسیلین بنزاتین (IM) | تزریقی، یکدوز | عدم امکان تکمیل دوره خوراکی | درد تزریق؛ پایبندی عالی با یکدوز |
| سفالکسین | خوراکی، ۱۰ روز | جایگزین در حساسیت خفیف به پنیسیلین | احتیاط در سابقه آنافیلاکسی به پنیسیلین |
| آزیترومایسین | خوراکی، ۵ روز | حساسیت شدید به پنیسیلین | احتمال مقاومت منطقهای؛ تداخلات دارویی |
| کلاریترومایسین | خوراکی، ۱۰ روز | جایگزین ماکرولیدی | تداخل با داروهای متعدد؛ عوارض گوارشی |
| کلیندامایسین | خوراکی/تزریقی، ۱۰ روز | عود/شدید، پوشش بیهوازی | خطر کولیت C. difficile؛ برای آبسه مفیدتر |
| آموکسیسیلین–کلاوولانات | خوراکی، ۱۰ روز | عفونت شدید/پلیمیکروبی | اسهال بیشتر؛ پوشش گستردهتر |
راهنمای قدمبهقدم مصرف صحیح آنتیبیوتیکها
- اول تشخیص: بدون تایید پزشک، آنتیبیوتیک شروع نکنید.
- نسخهخوانی دقیق: نام دارو، مقدار، تعداد دفعات و مدت درمان را دقیق بررسی کنید.
- شروع بهموقع: اولین دوز را طبق دستور و در نزدیکترین زمان ممکن مصرف کنید.
- نظم در دوزها: فواصل مصرف را ثابت نگه دارید (مثلاً هر ۱۲ ساعت).
- دوره کامل: حتی اگر حالتان بهتر شد، درمان را تا انتها ادامه دهید.
- تداخلها: در مورد همه داروها و مکملهایی که میخورید به پزشک/داروساز اطلاع دهید.
- عوارض: در صورت راش، تنگی نفس، اسهال شدید یا درد شکم مداوم، پیگیری فوری کنید.
- مایعات کافی: آب کافی بنوشید تا رطوبت مخاط حفظ و تحمل گوارشی بهتر شود.
- پروبیوتیکها: در صورت توصیه پزشک، برای کاهش اسهال ناشی از آنتیبیوتیک مفیدند.
- عدم اشتراک: داروی خود را به دیگران ندهید و از باقیمانده نسخههای قبلی استفاده نکنید.
نشانههای هشدار؛ چه زمانی سریعتر به پزشک مراجعه کنیم؟
- تنفس دشوار، صدای غیرطبیعی هنگام نفس کشیدن، یا بزاقریزی بهعلت ناتوانی در بلع.
- درد گلو بسیار شدید یکطرفه، ناتوانی در باز کردن دهان، تغییر صدای واضح (شک به آبسه).
- تب بالا که با مسکن کنترل نمیشود یا بیش از ۳ روز طول میکشد.
- راش پوستی منتشر، تورم صورت/لبها، یا علائم آلرژی.
- کمآبی (ادرار کم، گیجی، خوابآلودگی غیرمعمول) بهخصوص در کودکان و سالمندان.
- عود مکرر گلودرد یا تماس نزدیک با فرد مبتلای تاییدشده استرپتوکوک.
سوالات پرتکرار درباره بهترین آنتیبیوتیک برای گلو درد
۱) اگر تست سریع منفی شد ولی علائم شدید است، آنتیبیوتیک بخورم؟
در برخی موارد، با وجود تست سریع منفی، پزشک بر اساس شدت علائم و معاینه، کشت گلو یا پیگیری نزدیک پیشنهاد میکند. تصمیمگیری باید توسط پزشک انجام شود؛ خوددرمانی نکنید.
۲) قرص بهتر است یا کپسول؟
از نظر اثر، تفاوتی بین شکل قرص و کپسول آنتیبیوتیک وجود ندارد. مهم ماده موثره، دوز و پایبندی به درمان است. در کودکان، شربتها بهعلت طعم بهتر ترجیح داده میشوند.
۳) تزریقی موثرتر از خوراکی است؟
در بیشتر موارد گلودرد باکتریایی، خوراکی کافی و موثر است. تزریقی زمانی مطرح میشود که حال عمومی بد باشد، استفراغ اجازه مصرف خوراکی ندهد، یا پایبندی به درمان خوراکی دشوار باشد (مانند پنیسیلین بنزاتین یکدوز).
۴) با آنتیبیوتیک، چه زمانی دیگر مسری نیستم؟
پس از شروع آنتیبیوتیک مناسب، معمولاً طی ۲۴ ساعت سرایتپذیری بهطور قابلتوجهی کاهش مییابد، اما بهتر است تا کاهش تب و بهبود علائم، از تماس نزدیک پرهیز کنید.
جمعبندی عملی
برای پاسخ به پرسش «بهترین آنتیبیوتیک برای گلو درد»، ابتدا باید مطمئن شویم که گلودرد باکتریایی است. در گلودرد استرپتوکوکی، پنیسیلین و آموکسیسیلین خط اولاند؛ در حساسیت دارویی، سفالوسپورینها، ماکرولیدها یا کلیندامایسین بر اساس شرایط فرد جایگزین میشوند. در عفونتهای شدید یا مشکوک به آبسه، آموکسیسیلین–کلاوولانات یا کلیندامایسین ترجیح دارد. درمان باید کامل، منظم و همراه با مراقبتهای حمایتی باشد.
در گلودردهای ویروسی، آنتیبیوتیک سودی ندارد و تمرکز بر استراحت، مایعات، کنترل درد و درمانهای خانگی است.
این مطلب صرفاً جهت افزایش آگاهی است و جایگزین تشخیص و نسخه پزشک نیست. در صورت علائم شدید، پایدار یا غیرمعمول، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
بدون دیدگاه