درمان سریع سوزش گلو
سوزش گلو حسی از گرمی، خراش و التهاب در پشت گلوست که میتواند با درد بلع، خشکی دهان، سرفه یا گرفتگی صدا همراه شود. این مشکل اغلب بهدلیل عفونتهای ویروسی (سرماخوردگی و آنفلوآنزا)، تحریک ناشی از آلرژی و هوای خشک، رفلاکس اسید معده، لارنژیت (التهاب حنجره)، یا عفونتهای باکتریایی رخ میدهد. خوشبختانه در بسیاری از موارد، با چند اقدام ساده و هدفمند میتوان در مدت کوتاهی آن را تسکین داد؛ و تنها در موارد خاص نیاز به مراجعه پزشکی فوری وجود دارد.
سوزش گلو دقیقاً چیست و چرا رخ میدهد؟
سوزش گلو نتیجه التهاب و تحریک مخاط حلق است. بدن در مواجهه با ویروسها، باکتریها یا محرکها، پاسخ التهابی ایجاد میکند که بهصورت سوزش یا درد احساس میشود. مهمترین علل عبارتاند از:
- عفونتهای ویروسی: شایعترین علت؛ معمولاً با آبریزش بینی، سرفه، گاه تب خفیف و گلودرد همراه است. درمان آن حمایتی است و نیازی به آنتیبیوتیک ندارد.
- عفونت باکتریایی (استرپتوکوک): درد شدید، تب، بزرگشدن لوزهها و گاهی لکههای سفید روی لوزه. این مورد به آنتیبیوتیک تجویزی نیاز دارد.
- آلرژی و خشکی هوا: مخاط را خشک و تحریک میکند و باعث خارش و سوزش میشود. رطوبتساز، شستوشوی بینی با آبنمک و کنترل آلرژنها کمککنندهاند.
- رفلاکس معده (GERD) و ازوفاژیت: بازگشت اسید به گلو باعث سوزش، تلخی دهان، سرفه شبانه و گاه خشونت صدا میشود.
- لارنژیت و استفاده بیشازحد از صدا: التهاب تارهای صوتی که با گرفتگی صدا، نیاز به صافکردن گلو و سوزش همراه است.
- تحریککنندهها: دود سیگار، آلودگی، بخارات شیمیایی، غذاهای بسیار تند یا اسیدی.
شناخت علت، کلید انتخاب «درمان سریع» صحیح است. برای مثال، اگر علت خشکی هوا باشد، یک لیوان داغ و بخور کوتاه اثر فوریتری از دارو دارد؛ اما اگر استرپتوکوک مطرح باشد، باید با نظر پزشک آنتیبیوتیک شروع شود.
چه زمانی «درمان سریع» کافی است و چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر سوزش گلو همراه با علائم خفیف سرماخوردگی است، تب بالا ندارید، مشکل در بلع یا تنفس ندارید و سن شما بالای ۶ سال است، معمولاً مراقبت خانگی طی ۲۴–۷۲ ساعت کافی است. حتماً به پزشک مراجعه کنید اگر:
- تب بالای ۳۸٫۵ درجه بیش از ۴۸ ساعت ادامه دارد یا لرز شدید دارید.
- درد بسیار شدید، دشواری بلع، آبدهانریزی غیرطبیعی یا درد یکطرفه گوش/گلو دارید.
- تنگی نفس، صدای خسخس، بثورات پوستی یا تورم صورت/گردن مشاهده میکنید.
- سوزش گلو بیش از ۷–۱۰ روز طول کشیده یا عود مکرر دارد (بهویژه همراه سوزش سردل/رفلاکس).
- کودک زیر ۳ سال با تب، بیحالی یا مشکل بلع دارید.
در صورت شک به عفونت باکتریایی، پزشک ممکن است از تست سریع یا کشت گلو استفاده کند و در صورت نیاز آنتیبیوتیک مناسب تجویز نماید.
اقدامات فوری ۱۰ دقیقهای برای درمان سریع سوزش گلو در منزل
این اقدامات ساده، ایمن و سریع معمولاً ظرف ۱۰–۱۵ دقیقه احساس سوزش را کم میکنند و شروع خوبی برای مراقبت خانگی هستند:
- غرغره آبنمک ولرم: ۱/۲ قاشق چایخوری نمک را در ۱ لیوان آب ولرم حل کنید. ۳۰ ثانیه غرغره کنید و بیندازید. هر ۲–۳ ساعت تکرار کنید. این کار التهاب را میکاهد و ترشحات پشت حلق را جمع میکند.
- نوشیدنی عسل و لیمو: ۱ قاشق غذاخوری عسل + آب نصف لیموترش در ۱ لیوان آب ولرم. جرعهجرعه بنوشید. عسل نقش آرامبخش و ضدالتهاب دارد؛ لیمو مخاط را رقیق میکند.
- دمنوش بابونه یا زنجبیل: ۵–۷ دقیقه دم کنید، ولرم مصرف کنید. بخار ملایم آن را نیز تنفس کنید تا مخاط شل شود. (در بارداری قبل از مصرف گیاهان دارویی با پزشک مشورت کنید.)
- بخور آب گرم: ۵–۱۰ دقیقه بخار آب داغ را با احتیاط تنفس کنید. هوای مرطوب بلافاصله خشکی و سوزش را کاهش میدهد.
- یک لیوان آب ولرم ساده: هیدراتهبودن مخاط مهمترین قدم است. آب ولرم جریان خون مخاط را بالا میبرد و سوزش را مینشاند.
- مکیدن یخ خردشده یا یخدانه: بیحسی موضعی خفیف ایجاد میکند و سوزش را موقتاً کم میکند. برای گلودردهای ویروسی یا آلرژیک مفید است.
نکته: عسل برای کودکان زیر ۱ سال ممنوع است. اگر رفلاکس دارید، از لیمو/سرکه سیب زیاد پرهیز کنید.
نسخه خانگی مرحلهبهمرحله بر اساس علت سوزش گلو
اگر علت سرماخوردگی یا ویروس است
در گلودردهای ویروسی، درمان اصلی «حمایتی» است. هدف، کاهش التهاب و راحتکردن بلع و خواب است:
- غرغره آبنمک، دمنوش بابونه/زنجبیل، عسل ولرم.
- هوای مرطوب: از دستگاه بخور یا بخار حمام استفاده کنید و مخزن بخور را مرتب تمیز کنید.
- استراحت کافی و نوشیدن مایعات فراوان.
- در صورت سرفه، آشنایی با تفاوت خلط گلو و ریه به انتخاب درمان کمک میکند.
برای انتخاب محصولات مناسب سرفه، راهنمای بهترین شربت برای سرفه را نیز ببینید.
اگر علت حساسیت و خشکی هواست
در رینیت آلرژیک و تحریک ناشی از هوای خشک:
- ضدعفونی ملایم با غرغره آبنمک و شستوشوی بینی با سرم نمکی ایزوتونیک.
- کنترل آلرژنها: دوری از دود سیگار، گردوغبار، عطرهای تند.
- استفاده محدود از اسپری ضداحتقان بینی (حداکثر ۲–۳ روز) برای بازکردن راه تنفسی؛ زیادهروی نکنید.
- افزایش رطوبت محیط به ۴۰–۵۰٪ و تهویه مناسب.
اگر رفلاکس معده (GERD) مقصر است
سوزش گلو شبانه، طعم تلخ/ترش در دهان و سرفه خشک پس از درازکشیدن نشانههایی از رفلاکس است. برای تسکین سریع:
- ۲–۳ ساعت قبل از خواب چیزی نخورید؛ سر تخت ۱۰–۱۵ سانتیمتر بالاتر باشد.
- غذاهای چرب، تند، قهوه، شکلات، نعناع و مرکبات را محدود کنید.
- نوشیدنیهای خنک یا آب ولرم ساده بنوشید؛ از لیمو/سرکه در فاز حاد اجتناب کنید.
- در صورت تداوم، ارزیابی پزشکی برای درمان رفلاکس ضروری است.
اگر لارنژیت یا استفاده زیاد از صدا دارید
لارنژیت غالباً ویروسی است و با گرفتگی صدا و سوزش همراه میشود:
- به تارهای صوتی استراحت دهید؛ نجوا نکنید (فشار بیشتری وارد میکند).
- مرطوبسازی هوا و تنفس بخار ولرم.
- نوشیدنیهای ولرم، عسل؛ دوری از دود سیگار و ادویه تند.
اگر گلودرد باکتریایی (استرپتوکوکی) مطرح است
تب بالا، درد شدید، حساسیت غدد گردنی و لکههای سفید روی لوزهها میتواند نشانه عفونت باکتریایی باشد. در این حالت:
- به پزشک مراجعه کنید؛ احتمالاً تست سریع/کشت گلو و آنتیبیوتیک تجویز میشود.
- دوره آنتیبیوتیک را کامل کنید تا عود و عوارض پیشگیری شود.
- در کنار داروی تجویزی، از مسکن مناسب و هیدراتاسیون کافی استفاده کنید.
درمان دارویی سریع ولی ایمن
داروها میتوانند درد و التهاب را در مدت کوتاهی پایین بیاورند؛ اما باید اصول ایمنی را رعایت کرد:
مسکنها و ضدالتهابها
برای کاهش درد و تب میتوان از استامینوفن یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی طبق دوز توصیهشده استفاده کرد. در زخم معده/ریفلاکس، انتخاب با احتیاط انجام شود. آسپرین برای کودکان و نوجوانان ممنوع است (خطر سندرم ری).
اسپریها و قرصهای مکیدنی
انواعی از اسپریهای گلو و قرصهای مکیدنی با اثرات ضدالتهاب/بیحسی موضعی وجود دارند که درد را سریع کم میکنند. برای کودکان خردسال (معمولاً زیر ۶ سال) قرص مکیدنی مناسب نیست تا خطر خفگی ایجاد نشود.
ضداحتقانها و آنتیهیستامینها
اگر سوزش ناشی از ترشحات پشت حلق یا آلرژی باشد، ضداحتقانها و برخی آنتیهیستامینها میتوانند مفید باشند؛ اما خوابآلودگی و خشکی مخاط ممکن است رخ دهد. مدت مصرف ضداحتقانهای موضعی بینی را محدود کنید.
آنتیبیوتیکها؛ فقط وقتی لازم است
آنتیبیوتیکها فقط در عفونتهای باکتریایی مؤثرند. مصرف خودسرانه آنها در ویروسها بیفایده و مضر است. در صورت تجویز، دوره را کامل کنید تا باکتریها ریشهکن شوند و مقاومت دارویی ایجاد نشود.
مراقبتهای حمایتی که روند بهبود را سرعت میدهند
- مایعات فراوان: آب، آبگوشت رقیق، سوپ مرغ، دمنوشهای ملایم.
- هوای مرطوب و خنک: رطوبت ۴۰–۵۰٪ ایدهآل است؛ مخزن دستگاه بخور را مرتب بشویید.
- خواب کافی: حداقل ۷–۸ ساعت خواب شبانه به بازسازی مخاط کمک میکند.
- حفظ تغذیه سبک: غذاهای نرم و کمادویه (فرنی، پوره سیبزمینی، سوپ).
- پرهیز از محرکها: دود، ادویه تند، نوشیدنیهای بسیار داغ/بسیار سرد، الکل.
اگر کودک شما سرفه دارد، مطالعه راهنمای داروی گیاهی ضد سرفه کودکان میتواند مکمل این توصیهها باشد.
اشتباهات رایج که سوزش گلو را بدتر میکند
- مصرف مکرر نوشیدنیهای خیلی داغ: گرچه دلنشین است، ولی میتواند مخاط ملتهب را تحریک کند.
- غرغره مداوم مواد اسیدی غلیظ (سرکه/لیموی غلیظ): ممکن است تحریک را بدتر کند.
- استفاده طولانی از اسپری ضداحتقان بینی: ریسک احتقان برگشتی.
- قطع زودهنگام آنتیبیوتیک: عود علائم و مقاومت میکروبی.
- نجوا کردن در لارنژیت: فشار بیشتری به تارهای صوتی وارد میکند.
برنامه ۲۴ ساعته پیشنهادی برای رهایی از سوزش گلو
این برنامه نمونه، ترکیبی از اقدامات سریع و مراقبتهای پیوسته است:
- صبح: یک لیوان آب ولرم + عسل. سپس غرغره آبنمک. دوش بخار کوتاه.
- اواسط روز: سوپ سبک یا آبگوشت رقیق. دمنوش بابونه/زنجبیل. استراحت ۲۰ دقیقهای.
- عصر: اگر بینی گرفته است، شستوشوی بینی با سرم نمکی. هوای اتاق را مرطوب نگه دارید.
- شب: نوشیدنی ولرم ملایم (بدون اسید). در صورت درد، مسکن مناسب. تخت را کمی بالاتر بگذارید (در رفلاکس).
- قبل خواب: ۵ دقیقه بخار ملایم. اتاق خواب بدون دود و با رطوبت متعادل.
سوزش گلو در کودکان؛ چه کنیم؟
در کودکان، مراقبت دقیق و ایمن اهمیت زیادی دارد:
- برای کودکان زیر ۱ سال عسل ممنوع است.
- برای زیر ۶ سال، قرص مکیدنی و داروهای بدون نسخه را فقط با نظر پزشک استفاده کنید.
- بهجای ادویه و اسید، از مایعات ولرم و سوپهای نرم استفاده کنید.
- اگر تب بالا، مشکل بلع یا بیحالی دارند، سریع به پزشک مراجعه کنید.
برای مدیریت سرفه همزمان، بررسی راهنمای قویترین داروی گیاهی ضد سرفه کودکان مفید است.
سوزش گلو در بارداری و شیردهی
در این دوران، ابتدا از روشهای غیر دارویی استفاده کنید: آب ولرم، عسل (اگر حساسیت ندارید)، بخار ملایم، هوای مرطوب، غرغره آبنمک. پیش از مصرف هر دارویی—even بدون نسخه—با پزشک مشورت کنید. برخی گیاهان دارویی در بارداری محدودیت دارند. اگر رفلاکس دارید، وعدههای کوچکتر و سر تخت بالاتر کمک میکند.
تغذیه مناسب هنگام سوزش گلو
غذاهای نرم، کمچربی و کمادویه بهتر تحمل میشوند. ایدهها:
- سوپ مرغ سبک، آبگوشت رقیق، پوره سیبزمینی، فرنی.
- ماست ساده ولرم (نه سرد)، موز رسیده لهشده.
- خودداری از چیپس، نان برشته سفت، مرکبات اسیدی و غذاهای تند تا بهبود علائم.
اگر سرفه دارید، مطالعه بهترین شربت برای سرفه به انتخاب گزینه مناسب کمک میکند.
جدول مقایسهای درمانها و موارد احتیاط
| روش | بهترین کاربرد | نحوه استفاده | اثر تقریبی | موارد احتیاط |
|---|---|---|---|---|
| غرغره آبنمک | ویروسی، التهاب خفیف | ۱/۲ ق چ نمک در ۱ لیوان آب ولرم، هر ۲–۳ ساعت | کاهش التهاب و باکتریهای سطحی | در فشارخون بالا زیادهروی نشود |
| عسل و آبلیموی رقیق | خشکی، تحریک، سرفه | ۱ ق غ عسل + چند قطره لیمو در آب ولرم | آرامبخش، رقیقکننده مخاط | عسل برای زیر ۱ سال ممنوع؛ در رفلاکس لیمو را کم کنید |
| دمنوش بابونه/زنجبیل | التهاب، احتقان خفیف | ۵–۷ دقیقه دم، ولرم مصرف شود | ضدالتهاب ملایم، بهبود بلع | در بارداری با نظر پزشک |
| بخور آب گرم | خشکی هوا، گرفتگی بینی | ۵–۱۰ دقیقه تنفس بخار | مرطوبسازی فوری، کاهش سوزش | احتیاط در برابر سوختگی؛ مخزن بخور تمیز باشد |
| مسکنهای مناسب | درد متوسط/تب | طبق دوز توصیهشده | کاهش درد طی ۳۰–۶۰ دقیقه | آسپرین برای کودکان ممنوع |
| اسپری/قرص مکیدنی | درد موضعی حلق | طبق برچسب محصول | بیحسی موضعی سریع | زیر ۶ سال خطر خفگی |
| آنتیبیوتیک | استرپتوکوک ثابتشده | صرفاً با تجویز، دوره کامل | پیشگیری از عوارض | خوددرمانی ممنوع |
پرسشهای متداول
۱) آیا آب سرد یا یخ برای سوزش گلو مضر است؟
برای برخی افراد، مکیدن یخ خردشده درد را موقتاً کم میکند و مشکلساز نیست. اما نوشیدنیهای بسیار سرد ممکن است در بعضی افراد باعث اسپاسم و سرفه شود. بهترین انتخاب معمولاً مایعات ولرم است.
۲) برای سوزش گلو ناشی از اسید معده چه کنم؟
۲–۳ ساعت قبل خواب غذا نخورید، وعدهها را کوچک کنید، سر تخت را بالا ببرید و از غذاهای محرک (چرب، تند، قهوه، شکلات، مرکبات، نعناع) دوری کنید. در تداوم علائم، ارزیابی پزشکی لازم است.
۳) چه مدت طول میکشد تا سوزش گلو خوب شود؟
در سرماخوردگی ویروسی، ۲–۵ روز اول شدت علائم بیشتر است و طی ۷–۱۰ روز برطرف میشود. اگر بیش از ۱۰ روز طول کشید یا بدتر شد، بررسی پزشکی لازم است.
۴) آیا برای هر گلودردی باید آنتیبیوتیک بخوریم؟
خیر. اغلب گلودردها ویروسیاند و به آنتیبیوتیک نیاز ندارند. فقط اگر شواهد عفونت باکتریایی (مثل استرپتوکوک) وجود داشته باشد، پزشک آنتیبیوتیک تجویز میکند.
سوزش گلو آزاردهنده است اما با شناخت علت و اجرای چند اقدام سریع، اغلب ظرف ساعات تا چند روز کاهش مییابد. در کنار «درمان سریع»، به نکات ایمنی و زمان مراجعه توجه کنید تا با کمترین دارو و عوارض، بهترین نتیجه را بگیرید.
بدون دیدگاه