مقدمه: اهمیت انتخابات آینده ایران
انتخابات آینده ایران همواره کانون توجه جامعه، رسانهها و سیاسیون داخلی و خارجی بوده است. فصل انتخابات به طور سنتی در ایران نه تنها مسیر سیاسی کشور را تعیین میکند، بلکه میتواند الگوهای قدرت، مناسبات اجتماعی و حتی اقتصاد کشور را هم دستخوش تغییر و تحولات گسترده نماید. انتخابات مجلس آینده ایران و انتخابات آینده ریاست جمهوری ایران نه فقط به دلیل تحولات داخلی، بلکه با توجه به شرایط منطقهای و بینالمللی اهمیت مضاعفی پیدا کرده است.
ساختار و روند انتخابات در ایران
جمهوری اسلامی ایران نظام مبتنی بر تمثیل شوراها و نهادهای منتخب را داراست. هر دو انتخابات مجلس و ریاست جمهوری ایران به صورت مستقیم از سوی مردم برگزار میشود. روند ثبتنام نامزدها، بررسی صلاحیت توسط شورای نگهبان، زمانبندی تبلیغات و نهایتاً رایگیری و شمارش آرا، همگی حلقههای مهم این واقعه سیاسی هستند.
اصل تفکیک انتخابات مجلس و ریاست جمهوری
هر چند انتخابات مجلس آینده ایران و انتخابات آینده ریاست جمهوری ایران ممکن است در سال یا حتی ماههای متفاوتی برگزار شوند، به لحاظ فرآیند اداری، ثبتنام، نظارت، نحوه تبلیغات و شمارش آرا، شباهتهای قابل توجهی دارند. با این حال تفاوت در دامنه و سطح اختیارات قانونی نمایندگان مجلس و رئیسجمهور باعث میشود گرایشها و تاکتیکهای سیاسی متفاوتی از سوی بازیگران اصلی مشاهده گردد.
تحلیل مشارکت مردمی؛ افقها و دلایل انگیزشی
یکی از مهمترین پرسشها پیرامون انتخابات آینده ایران میزان “مشارکت مردم” و دلایل حضور یا عدم حضور در پای صندوقهای رای است. بررسی آمار دورههای قبلی نشان میدهد حضور پرشور یا کمرمق مردم متاثر از شرایط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و بینالمللی متحیر است. چشمانداز اقتصادی کشور، امید به تغییرات و اصلاحات واقعی، رقابت نامزدها و فضای گفتمانی، نقش بسزایی در انگیزش جامعه مدنی برای حضور در فصل انتخابات آینده ایفا خواهد کرد.
- کاهش یا افزایش مشارکت بر اعتبار و نتیجه انتخابات تاثیر مستقیم دارد.
- برنامههای شفاف نامزدها و میزان دسترسی مردم به اطلاعات معتبر، تصمیمساز است.
- تحولات اخیر و هوشمندی مردم مهمترین عنصر تحریک مشارکت بالاست.
جدال آینده ایران با پزشکیان چگونه خواهد بود؟
در برخی تحلیلها، نامزدهایی چون پزشکیان به عنوان چهرههایی با شانس جدیتر مطرح شدهاند. جدال آینده ایران در فضای فصل انتخابات، با خیزش چهرههایی چون پزشکیان که سابقه حضور و موفقیت در نهادهای اجرایی و تقنینی دارند، میتواند روند رقابتها را تحول بخشد.
از سوی دیگر ترکیب شعارها و برنامههای کاندیدا با استفاده از تجربه، سابقه و پیشینه حرفهای ـ اینکه مثلاً پزشکیان پزشک و دارای تجربه اجرایی است ـ توانسته بخشی از طبقات اجتماعی را برای همراهی با او ترغیب کند.
کلیدواژههای فصل انتخابات: اصلاحطلبی یا اصولگرایی؟
دومین جدال محوری، میان جریانهای سیاسی اصلی است. سنت اصولگرایی و اصلاحطلبی هرچند شاید دیگر وضوح گذشته را نداشته باشد، اما همچنان فصل انتخابات را معطر به خود نگه داشته است؛ مخصوصاً در انتخابات مجلس آینده ایران که تجمیع آرای مستقلها، تکنوکراتها و چهرههای برآمده از بدنه جامعه مدنی، تابعی از گذار سیاسی کشور خواهد بود.
ویژگیهای تاثیرگذار انتخابات آینده مجلس ایران
- برخورداری از تحصیلات عالی و پشتوانه کارشناسی نامزدها
- توجه به مناطق کمتر توسعهیافته و مطالبات بومی
- افزایش و یا کاهش قدرت جناحها در مقابل ائتلافهای جدید
- حضور پررنگ زنان و نسل جوان در میدان انتخابات
چشمانداز انتخابات آینده ریاست جمهوری ایران
ریاست جمهوری در ایران دومین مقام رسمی کشور پس از رهبری است. انتخابات آینده ریاست جمهوری ایران، به ویژه با پایان قریبالوقوع دومین دور برخی مسئولان فعلی یا زمینهسازی برای ورود نامداران تازهنفس و دارای کارنامه اجرایی کلان، رخدادی مهم در معادله قدرت خواهد بود.
رقابت میان جریانهای سیاسی، گمانهزنی درباره گزینههای ستادی، گسترش تکنولوژیهای تبلیغاتی و حضور پرهیجان در فضای مجازی، بخش جداییناپذیر انتخابات آینده ریاست جمهوری ایران است.
مهمترین عوامل تأثیرگذار بر نوع انتخاب رئیسجمهور آینده
- برنامههای اقتصادی و سیاستهای اصلاحطلبانه یا اصولگرایانه
- ساختار همکاری و هماهنگی با سایر نهادهای حاکمیتی مثل مجلس
- دیپلماسی فعال و جایگاه بینالمللی کشور
- شیوه مدیریت بحرانهای داخلی مانند اشتغال و معیشت
تحولات قوانین و نظارت شورای نگهبان
یکی از تغییرات مهم دورههای اخیر، افزایش سطح نظارت استصوابی شورای نگهبان، تشدید بررسی صلاحیت و تاکید بیشتر بر تمکین نامزدها به حدود و ثغور قانونی بوده است. این دگرگونیها در انتخابات آینده ایران نیز ادامه خواهد داشت و میتواند در کاهش حاشیهها و افزایش کیفیت رقابتها نقش موثری داشته باشد.
ثبتنام، پراکندگی سلایق و مسئله تایید صلاحیت
- ثبتنام دهها هزار نفر در انتخابات مجلس آینده ایران، نشانگر تنوع دیدگاهها و سلایق است.
- فرایند بررسی اسناد، سوابق قضایی و اجرایی نامزدها در شورای نگهبان
- اثر تصمیمات شورای نگهبان بر آرایش نهایی رقابتها در انتخابات آینده
فصل انتخابات و حضور اقشار مختلف جامعه
یکی از ویژگیهای منحصر به فرد فصل انتخابات ایران، حضور همهجانبه اقشار گوناگون ـ از روستا تا شهر، از بازار تا دانشگاه ـ است. افزایش آگاهی اجتماعی، دسترسی به شبکههای اطلاعاتی و انتظار جامعه برای تاثیرگذاری مستقیم بر آینده، فصل انتخابات را پرشور میسازد. گر چه خستگیهای اجتماعی و بیاعتمادی ممکن است عدهای را دور نگه دارد، اما تجربه تاریخی انتخابات، نشاندهنده افزایش مشارکت هنگام وجود رقبای وزین و برنامهای پویا در انتخابات آینده ایران است.
جوانان و نقش آنها در انتخابات آینده
امید و انرژی جوانان، ابزار قوی ترین تغییرات در فصل انتخابات به شمار میآید.
- استفاده از فضای مجازی برای تبلیغات
- برگزاری مناظره و جلسات گفتمان در دانشگاهها
- تاکید بر نیازهای خاص نسل جدید همچون اشتغال و شفافیت
تاریخچه و آمار انتخاباتهای ایران
| عنوان انتخابات | سال برگزاری (شمسی) | میزان مشارکت (درصد) |
| انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم | ۱۳۹۶ | ۷۳/۳ |
| انتخابات مجلس یازدهم | ۱۳۹۸ | ۴۲/۶ |
| انتخابات ۲ اسفند (آتی) | ۱۴۰۳ | — (پیشبینی نشده) |
چالشها و فرصتهای انتخابات پیش رو
- تاثیر تحریمهای اقتصادی و بینالمللی
- مطالبه مردم برای شفافیت برنامهها و وعدههای قابل تحقق
- عملکرد مسئولان فعلی و بحران معاش
- عدم اطمینان نسبت به نتیجه آرا نزد بخشهایی از بدنه جامعه
در مقابل، انتخابات آینده ایران کشوری فرصتساز برای همبستگی ملی، شکستن فضای انفعال اجتماعی، ورود نیروهای نو و نمایندگان تازهنفس به میدان و پایهگذاری اصلاحات پایدار سیاسی نیز هست.
جمعبندی: انتخابات آینده ایران و افقهای نو
بیتردید انتخابات آینده ایران، اعم از انتخابات مجلس آینده ایران یا انتخابات آینده ریاست جمهوری ایران، فرصت تکرارنشدنی برای بازسازی سرمایه اجتماعی، ارتقای اعتماد عمومی و تعیین سرنوشت جمعی کشور به شمار میرود. اینک شرایطی منحصر به فرد فراهم شده که گرایشها، نگرانیها، گفتمانها و منافع ملی در صحنهای پویا و در تلاش برای گذار از دشواریها و بحرانها تجمیع یابد. مشارکت آگاهانه، انتخاب اصلح و اجرای موثر برنامهها تنها راهکار عبور موفقیتآمیز از فصل پرچالش انتخابات آینده در ایران است.
بدون دیدگاه